به گزارش پایگاه فرهنگی و اطلاع رسانی مفقودین و شهدای گمنام به نقل از مهر، مرکز مین زدایی کشور به عنوان متولی پاکسازی میادین مین و مواد منفجره عمل نکرده بجا مانده از 8 سال جنگ تحمیلی با رویکردی بشردوستانه به پاکسازی و ایمن سازی اراضی آلوده می پردازد و با تلاش برای کاهش خطرات و آسیب های اجتماعی و اقتصادی ناشی از مین بوی‍ژه نجات جان و مال ساکنین مستقر در مناطق آلوده، زمینه جهاد اقتصادی و توسعه پایدار در کشور را فراهم می آورد.
بر اساس شناسایی اولیه که توسط نیروهای نظامی در سال 1367، پس از پذیرش قطعنامه 598 شورای امنیت سازمان بعمل آمده است ، آلودگی مین و مواد منفجره بجا مانده از جنگ، در طول 1100 کیلومتر مرزهای غرب و جنوب غرب ایران با عراق در مساحتی حدود چهار میلیون و 200 هزارهکتار در پنج استان آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام و خوزستان و به ویژه شهرهای مرزی خرمشهر، سوسنگرد، بستان، مهران، دهلران، قصر شیرین، هویزه، نفت شهر، سومار، موسیان ،آبادان، اهواز، اندیمشک، دزفول، شوش وگیلان غرب پراکنده شده و به استناد "تفاهم نامه همکاری مشترک مین زدایی بشردوستانه ایران – عراق" در سال 1384، بیش از 20 میلیون مین از انواع مختلف در خاک جمهوری اسلامی ایران کارگذاشته شده است. علاوه بر مین، بیش از دهها میلیون مواد منفجره و بمب های خوشه ای نیز پس از جنگ در کشورمان به جا مانده است.
درحال حاضر در 79 هزار و 682 هکتار آلودگی مین و مواد منفجره بجا مانده از جنگ در مناطق مرزی کشور وجود دارد که حجم و تنوع مین در آنها بسیار زیاد بوده و شرایط اقلیمی خاص و نوع زمین در آن مناطق، کار پاکسازی را بسیار دشوار ساخته است. سازمان های بین المللی از جمله سازمان ملل متحد و آژانس های آن با حمایت و مساعدت کشورها و مراکز و شرکت های بین المللی سالانه ، اعتبارات و حمایت های قابل توجهی برای رفع مشکل مین کشورهای آلوده اختصاص می دهند که تا کنون این اعتبارات، تجهیزات و حمایت ها در عرصه مین زدایی بشردوستانه، به دلایل و بهانه های مختلف در اختیار جمهوری اسلامی ایران قرار نگرفته است.
چندی پیش نمایندگان سازمان های بین المللی فعال در عرصه مین زدایی بشردوستانه به ایران آمدند و از نزدیک با فعالیتها و اقدامات مرکز مین زدایی کشور آشنا شدند. همچنین در این سفر تفاهمنامه همکاری میان نمایندگان بین‌المللی مین‌زدایی بشردوستانه ژنو و مرکز مین‌زدایی جمهوری اسلامی ایران با حضور "محمدحسین امیراحمدی" و "استفان هیوسی" رؤسای این مراکز به امضا رسید.
در راستای فعالیت‌های بشردوستانه بین‌المللی، مرکز مین‌زدایی جمهوری اسلامی ایران در حوزه مین‌زدایی با امضای این تفاهمنامه آمادگی خود را جهت تداوم و مرکز مین زدایی جمهوری اسلامی ایران همچنین آمادگی خود را جهت همکاری و ارائه تجربیات و صدور خدمات فنی و مهندسی شرکتها و نهادهای فعال در زمین مین زدایی از جمله در امور عملیات مین زدایی (شناسایی اولیه، پاکسازی، شناسایی فنی، کشف، خنثی سازی، انهدام، کنترل کیفیت، تضمین کیفیت و...)، آموزش خطرات مین، کمک به مصدومین، تهیه و تأمین تجهیزات و ماشین آلات پاکسازی و ... به سایر کشورها اعلام کرد.
در این راستا سردار محمد حسین امیر احمدی که در حدود 7 ماه است ریاست مرکز مین زدایی کشور را برعهده گرفته است گفتگوی مشروحی با ما داشت که در پی می آید:
* به عنوان نخستین سئوال بصورت مختصرعملکرد مرکز مین زدایی کشور را تشریح کنید؟
- درحال حاضر مرکز مین زدایی کشور متولی امر پاکسازی میادین مین در 5 استان خوزستان، ایلام، کرمانشاه، کردستان و آذربایجان غربی است که وزیر دفاع به عنوان نماینده ویژه رئیس جمهور و اینجانب هم از طرف وزیر دفاع به عنوان رئیس مرکز مین زدایی کشور مسئولیت مدیریت و هماهنگی برنامه های پاکسازی اراضی آلوده به مین و گلوله های عمل نکرده بجا مانده از 8 سال جنگ تحمیلی را عهده دار هستم.
* میزان آلودگی اولیه در مناطق مین کاشته شده چقدر بود؟
- کل مناطق آلوده ای که در 5 استان کشور داشته ایم 4 میلیون و 200 هزار هکتار مین و گلوله های عمل نکرده بوده است. در حال حاضر نیز پاکسازی میادین مین ادامه دارد.
* تا به امروز چه میزان از مناطق آلوده، پاکسازی شده است؟
- تاکنون 4 میلیون و 120 هزار هکتار پاکسازی شده است. تنها 79 هزار هکتار باقی مانده که از نظر آلودگی، تراکم و وسعت قابل قیاس با مناطق پاکسازی شده نیست چون به نقطه های صفر مرزی می رسیم و هرچه به این نقاط می رسیم از لحاظ تراکم، وسعت و نوع مین ها برای پاکسازی مشکل تر می شود.
ردیف | استان | میزان کل آلودگی (هکتار) | میزان اراضی پاکسازی شده تا آخر سال 1389 | میزان آلودگی باقیمانده در ابتدای سال 1390 |
1 | خوزستان | 1.500.000 | 1.483.796 | 16.204 |
2 | ایلام | 1.700.000 | 1.657.129 | 42.871 |
3 | کرمانشاه | 700.000 | 679.966 | 20.034 |
4 | کردستان | 150.000 | 149.880 | 120 (معادل پایگاه) |
5 | آذربایجان غربی | 150.000 | 149.547 | 453 (معادل پایگاه) |
مجموع | 4.200.000 | 4.120.318 | 79.682 |
* آلوده ترین استان کشور به میادین مین کدام استان است؟
- آلوده ترین استان در کشور به لحاظ وسعت استان ایلام است که منطقه دهلران در این استان هم از آلودگی بسیار بالایی برخوردار است.
* میادین مینی که مورد پاکسازی قرار گرفته را تنها نیروهای بعثی در خاکمان کار گذاشته بودند؟
- بله، چون رزمندگان ما اساسا هیچ نوع مینی را در زمین کار نگذاشتند و نخواهند گذاشت بلکه تمامی مناطق آلوده به مین توسط رژیم بعث عراق آلوده شده است. البته 17 کشور دنیا در این زمینه به رژیم بعث عراق کمک کردند تا علیه جمهوری اسلامی ایران انواع مینها را در زمین کار بگذارند بطوریکه امروز شاهد این فاجعه انسانی در ایران و عراق باشیم.
* تاکنون چند نفر بر اثر مین و مواد منفجره عمل نکرده به شهادت رسیده اند؟
- از عراق که آماری نداریم. اما در داخل هم آمارها متفاوت است. چون ما متولی آمار و ارقام نیستیم. درحقیقت باید از استانداریها این آمار را بگیرید.
* آماری از تعداد شهدایی که اجسادشان در میادین مین یافته اید دارید؟
- آمار دقیقی ندارم اما در این 7 ماهی که بنده مسئول مرکز مین زدایی کشور شده ام حدودا 3 شهید را را در میادین مین پیدا کرده ایم که تنها یکی از آنها پلاک داشته و آن دو شهید دیگر گمنام بوده اند که آنها را در اختیار بنیاد حفظ آثار قرار دادیم.
* چرا برای پاکسازی میادین مین بیشتر از روش سنتی یا دستی استفاده می کنید؟
- با توجه به اینکه میادین مین از سالیان گذشته در عمق زمین کار گذاشته شده است لذا ما تا آنجا که امکان داشته باشد از دستگاه هایی جهت خنثی کردن مین استفاده می نماییم، البته دستگاهی جهت خنثی کردن مین در دنیا وجود ندارد فقط برای کشف آن مین یاب وجود دارد که ما از این دستگاه ها استفاده می کنیم ولی با توجه به اینکه میدان های مین کار گذاشته شده در زمان 8 سال جنگ بوده و از تاریخ آن حدود 20 سال می گذرد و عمدتا در عمق رفته اند کشف آن برای ما مشکل شده است، کشور ما از توانمندی خود جهت از بین بردن مین ها از ماشین آلات ساخت خود مانند تفتان 2 و تانک مین کوب استفاده می کند.
* با توجه به اینکه خسارت بسیاری را در طول جنگ تحمیلی 8 ساله متحمل شده ایم و همچنان هم از ناحیه مین و مواد منفجره عمل نشده تلفات می دهیم چرا تاکنون در دادگاههای بین المللی در رابطه با این موضوع اقامه دعوا نکرده ایم؟
- اول باید غرامت قطعنامه 598 را از عراق بگیریم تا بعد خسارت خود را در زمینه مین، مواد منفجره عمل نشده و حتی مواد شیمیایی که رژیم بعث عراق با کمک کشورهای دیگر علیه مردم بی گناه کشورمان به کار برد را اخذ کنیم.
* چرا تاکنون جمهوری اسلامی ایران عضو کنوانسیون بین المللی "اتاوا" نشده است؟
- سیاست گذاری در بحث مین زدایی برعهده مجلس شورای اسلامی است و مرکز مین زدایی دخالتی در این زمینه ندارد. اما هرزمان که مجلس تصمیم گرفت ما عضو این کنوانسیون بین المللی خواهیم شد و هیچ محدودیتی در این رابطه نداریم، با اینکه ایران عضو این کنوانسیون نیست اما به برخی مفاد این کنوانسیون پایبند است. یعنی در حال حاضر ما کار بشردوستانه انجام می دهیم، نه مینی کار می گذاریم و نه مینی مسلح می کنیم فقط جان انسانهای بیگناه را نجات می دهیم.
* آیا تاکنون سازمانهای بین المللی شما را در زمینه مین زدایی یاری کرده اند؟
- با توجه به اینکه 8 سال دفاع مقدس را تجربه کرده بودیم و به این کار آشنایی داشته ایم از سازمانهای بین المللی تاکنون هیچ کمکی نگرفته ایم. همه افرادی که کار پاکسازی را انجام می دهند، کسانی هستند که در طول جنگ در مجموعه گردانهای تخریب فعالیت می کردند ، ما آنها را سازماندهی کرده و با استفاده از تجاربی که داشتیم، کار پاکسازی را تا به امروز به انجام رسانده ایم. امروز ایران یکی از کشورهای موفق، با دانش علمی بالا و باتجربه زیاد در زمینه مین زدایی است.
* بنابراین تا به حال سازمانهای بین المللی از مرکز مین زدایی حمایت نکرده است.
- بله، سازمانهای بین المللی تا به امروز کمک مالی و و تجهیزاتی قابل ملاحظه ایی به ما نداشتند.
* چندی پیش با مسئول بخش پاکسازی آلودگی تسلیحاتی کمیته بین المللی صلیب سرخ گفتگویی را انجام دادم که او می گفت ما به مرکز مین زدایی کمک های زیادی کرده ایم! آیا شما حرف ایشان را تائید می کنید؟
- البته سازمان صلیب سرخ جهانی نسبت به سایر سازمانها و مجامع بین المللی همکاری بیشتری با ما داشته است اما فقط از نظر آموزش پشتیبانی های فنی لازم را بعمل آورده است ولی در بخش تجهیزاتی یا کمکهای مالی حمایتی از ما نکرده است.
* یعنی واقعا صلیب سرخ هیچ کمک مالی به مرکز شما نکرده است؟
- صلیب سرخ فقط در حدود 50 میلیون تومان جهت تهیه بروشور و کتاب و وسائل کمک آموزشی در اختیار ما گذاشته است. سطح آلودگی کشور ما بسیار بالاست بطوریکه ایران پس از پایان جنگ دومین کشور جهان از لحاظ آلودگی است و اولین کشور آلوده به مین در منطقه است، براین اساس می بایست سازمانهای بین المللی منابع خیلی خوبی را در اختیار کشورها می گذاشتند تا بتوانیم توانمندی و سرعت کارمان را ارتقاء دهیم تا هرچه زودتر یک زمین پاک را به هموطنانمان تحویل دهیم که متأسفانه تاکنون هیچگونه کمکی به کشورمان نکرده اند.
* بودجه ملی مرکز مین زدایی کشور به چه میزان است؟
- الحمدالله مرکز از این نظر هیچ مشکلی ندارد چون در زمینه پاکسازی میادین مین اصلا مسئله ریال مطرح نبوده است بطوریکه هر مبلغی را که نیاز داشته ایم وزیر دفاع به عنوان نماینده ویژه رئیس جمهور در این زمینه این بودجه را در اختیار مرکز گذاشته است و توانستیم کار را با سرعت انجام دهیم.
البته بودجه هر سال متفاوت است. مثلا پارسال و امسال 20 میلیارد تومان بوده است. ضمن اینکه بستگی به نوع قراردادی که مرکز مین زدایی کشور با شرکت های مربوطه دارد رقم ها متفاوت است. درحال حاضر 70 شرکت مین روب در سطح کشور داریم. آموزشهای لازم را در این راستا دیده اند و از تجربه بالایی هم برخوردارند یعنی همان رزمنده کامل دوران جنگ سازماندهی شده اند و در قالب این شرکتها کار پاکسازی را انجام می دهند.
* از طریق مزایده و مناقصه با این شرکتها قرار داد می بندید؟
- بالاخره کار تخریب یک کار خاصی است و خطر در آن نهفته است هر روز هر دقیقه و هر ثانیه با مشکلات و سختی مواجه است. نمی توان برای برداشتن و پاک کردن مین قیمت گذاشت. اما در مجموع مزایده های محدود برگزار می کنیم و کار را به شرکتهایی که توانمندی و ظرفیت مناسب دارند واگذار و بر آنها نظارت می کنیم که بتوانند کار را با کیفیت بالا به انجام رسانند.
* درحال حاضر برای پاکسازی میادین مین مشکل خاصی ندارید؟
- میادین مین در داخل از تراکم کمتری برخوردار بودند مثلا 3 الی 4 نوار میدان مین داشتیم اما هرچه به نقاط صفر مرزی نزدیک می شویم این میزان بیشتر می شود مثلا در دهلران مناطقی داریم که 15 نوار میدان مین دارند. درحال حاضر آلودگی میادین مین نقاط مرزی قابل تصور نیست و این کار را کمی برای ما مشکل می کند.
* آیا در این رابطه کمیته مشترک مین زدایی با کشور عراق تشکیل شده است؟
- ما هم اکنون خاک خودمان را پاکسازی می کنیم و با توجه به اینکه توانمندی بالایی در این زمینه داریم به طرف عراقی اعلام کرده ایم که می توانیم در جهت مین زدایی به آنها کمک نمائیم.
تاکنون 2 تفاهمنامه با طرف عراقی امضاء کرده ایم مبنی براینکه نقشه های مناطق آلوده در خاک میهنمان را در اختیار ما بگذارند که متاسفانه تا به امروز کشور عراق نقشه ای در اختیار ما نگذاشته است و می گوید نقشه ای موجود نیست در صورتیکه نقشه ها در اختیارشان است.
حالا اگر نقشه ای ندارند حداقل افرادی که این میادین مین را برای ما درست کرده اند به ما در جهت پاکسازی مناطق آلوده کمک کنند. این کار را هم تا به امروز انجام نداده اند. اما در مجموع چون ما یک کشور باتجربه ای در امر مین زدایی بشردوستانه هستیم به آنها اعلام آمادگی کرده ایم که می توانیم به شما کمک کنیم تا زودتر کار پاکسازیشان انجام شود.
با این حال اگر همچنان این رویکرد وجود داشته باشد سالیان سال مناطق آلوده به مین در کشورشان باقی خواهد ماند و تلفات زیادی خواهند داشت.
در هر دو تفاهم نامه موضوع درخواست نقشه های اراضی مین گذاری شده و همچنین معرفی افراد خبره و مطلع از نقشه های میادین مین در طول 8 سال جنگ تحمیلی در خاک ایران را مطرح کرده و آمادگی مرکز مین زدایی جمهوری اسلامی ایران را برای مشارکت و همکاری در پاکسازی عراق اعلام نموده ایم.
* در خصوص آموزش خطرات مین چه اقداماتی انجام داده اید؟
- ما دو نوع آموزش داریم یک نوع آموزش نیروهای مین بردار و یک نوع آموزش مردمی.
کلیه استانهایی که کار مین روبی را انجام می دهیم با استانداریها ، بهزیستی ها و هلال احمر استانها همکاریهای لازم را داشته ایم و آموزش های مردمی را از مقاطع ابتدایی تا دبیرستان ، دامداران و کشاورزان را توسط آن نهادها و سازمان های خصوصی(NGOs) انجام شده است که این آموزش ها بصورت جزوه های کمک آموزشی و کتاب فعالیت مربیان بوده ، فیلم های آموزشی و ... انجام شده است و آموزش های لازم در این راستا بسیار مثمر ثمر بوده اند.
* برای کسانی که در اثر انفجار مین مصدوم شده اند و یا خانواده افرادی که بر اثر انفجار مین به شهادت رسیده اند چه کرده اید؟
- مرکز مین زدایی کشور از سال 1385 که شرکت های خصوصی که از تخریب چیان دوران جنگ بودند را با انعقاد قرارداد تحت پوشش بیمه مسئولیت مدنی قرارداده که از این طریق غرامت نقص عضو و پروتز آنها را تکمیل می نماید و برای بازماندگان شهدا غرامت دیه که مبلغ آن در بیمه نامه مشخص است پرداخت می شود .
شرکت های خصوصی از سال 1385 تا شهریور 1389 تحت پوشش بنیاد شهید و امور ایثارگران قرار نمی گرفتند و با پیگیریهای مستمر مجلس محترم شورای اسلامی مصوبه حمایت از قربانیان مین را تصویب نمود ولی متأسفانه بنیاد شهید وامور ایثارگران شهدا و جانبازان قبل از مصوبه را تاکنون پذیرش نکرده و فقط بعد از مصوبه را پذیرش نموده است و آنها را حمایت می نماید. با توجه به اینکه مصدوم مشکلات زیادی دارد که باید در همه مجموعه ها ظرفیت پشتیبانی از مصدومان مین وجود داشته باشد بطوریکه هم ما به آنها کمک کنیم و هم مجموعه های متولی باید تلاش بیشتری کنند. چون اینها افرادی هستند که واقعاً قهرمان هستند. قهرمانانی که امروز با همه وجود خود به میدان آمده اند و کار بشردوستانه انجام می دهند.
باید با همه وجود از این قهرمانان حمایت کنیم تا بتوانیم از ناراحتی آنها و خانواده هایشان بکاهیم. هر مجموعه ای که متولی است باید کمک بیشتری در این زمینه به مصدومان بکند که ما هم در این زمینه پیگیریهای لازم را انجام می دهیم تا این عزیزان مشکلات کمتری داشته باشند.