شهادت و هولوکاست در فرهنگ اجتماعی اسلام و یهود با مطالعه موردی حمایت حقوقی از کشته شدگان یهود در اسرائیل بنیاد یادواشم

1- مقدمه
این مقاله، نخست به بررسی جایگاه ایثار و شهادت در فرهنگ اسلامی می پردازد و با توجه به اهمیت فراوان ایثار و شهادت در منابع معتبر دینی از جمله آیات و روایات و سیره پیشوایان دینی بویژه ائمه اطهار،به اجمال این موضوع را به عنوان یکی از عناصر عمده فرهنگ اسلامی و عامل حیاتبخش دین مورد شناسایی قرار می دهد.پس از آن،به ارزیابی شهادت در ادیان عبرانی مسیحیت و یهود می پردازد سپس به جستجوی مفهوم هم ارزش با شهادت و ایثار در این آیین پرداخته و در بخش آخر مطالعه ای موردی درباره حمایت حقوقی اسرائیل از قربانیان یهودی به طور مختصر ارائه می‌گردد.

2- جایگاه مفهوم ایثار و شهادت در آیین اسلام
در دین و فرهنگ اسلامی فداکاری، از خودگذشتگی، نیکوکاری و در نهایت شهادت در راه خدا از والاترین و برترین ارزشهای انسانی است. این ارزشهای تعالی بخش انسان را به اهداف آفرینش نزدیک می‌کند و به کمال شایسته خویش می‌رساند. از این رو در مجموعه تعالیم اسلامی، متون بسیاری به ترویج و تبلیغ این گونه ارزشها پرداخته اند و از نظر حقوقی و اجتماعی نیز قواعد متعددی برای حمایتهای مادی و معنوی از این ارزشها در عرصه های مختلف زندگی اجتماعی تدوین شده است. برای نمونه، می‌توان الزام به مساعدتهای مالی به تهیدستان را نام برد و یا به قاعده احسان در حقوق اسلامی توجه کرد که مسئولیت های مدنی و کیفری شخص نیکوکار را نسبت به اعمالی که در جهت تحقق نیات خیر انجام می دهد بر می دارد و به شخص اجازه دخالت در اموال و حوزه های تصرف دیگری می دهد. از سوی دیگر قاعده حفظ جان دیگری انسان را موظف می کند جان دیگران را از خطرات محفوظ دارد.
هرچند دفاع امری فطری و درونی است اما در شریعت اسلامی قاعده دفاع مشروع، انسان را موظف می‌کند از جان، مال، ناموس خود و دیگری و سرزمین اسلام در برابر تجاوزها و تعدی ها دفاع کند. و یا مسلمانان موظف‌اند کسانی را که پیمان شکنی می‌کنند سرکوب کنند که این قانون اخیر را جهاد نامیده‌اند و به معنی به کار بردن نهایت کوشش برای مقاومت است تا آن جا که منتهی به نبرد گردد. این نبرد یک عبادت است و ترک جهاد موجب خواری و گرفتاری اجتماع به بلاها و رکون در برابر ستمگران و بی عدالتی و فساد است.
از مهمترین عناصری که حقوق و فرهنگ اسلامی را از سایر فرهنگ ها در زمینه فداکاری و ایثار متمایز می کند فرهنگ شهادت است. این فرهنگ علاوه بر تاثیر فراوان در عرصه های مختلف زندگی اجتماعی، از مؤثرترین عوامل حفظ دین بوده است. از این رو، موضوع شهادت و فرهنگ شهادت طلبی در متون و ارزشهای دینی، مقدس شمرده شده و ابعاد مختلف آن تبیین و ترویج گردیده است.
شهادت در لغت به معنای شهود، دیدن و گواهی دادن است و در باب قضاء آیات و روایات متعددی به تبلیغ و ترویج آن پرداخته‌اند. و به راستی در شهادت و پرهیز از شهادت دروغ و کتمان شهادت و اکرام شهود دستور داده اند اما در اصطلاحی دیگر، شهادت به معنای کشته شدن در راه خداوند و فدا کردن جان در راه اعتلای نام خدا و دفاع از دین و مقدسات دینی و فرستادگان الهی است. این نوع شهادت، عالی‌ترین رتبه امر به معروف و نهی از منکر است.
این شهادت در نظام ارزشی اسلام بالاترین مرگ و برترین درجه ای است که هیچ درجه ای بالاتر از آن قرار ندارد. شهید زنده جاوید و به حق پیوسته است. و نزد خداوند ارزشمندترین چیزها، خون شهید است. به گفته اندیشمندان این خون در رگهای حیات اجتماعی جاری می‌گردد و زندگی افتخارآمیز اجتماع را موجب می‌گردد. قرآن کریم درجه مجاهدان را عظیم شمرده است و شهادت را معامله ای بزرگ با خداوند دانسته که کالای مورد خریداری جان انسان و خریدار آن خداوند و بهای آن دریافت عالی‌ترین درجات ارزشمند اخروی است. شهدا در جهان آخرت روزی خوار تنعمات بهشتی‌اند و خدا از آنان راضی است و آنان نیز خشنودند و با نفسی مطمئن به عباد خداوند و بهشت می پیوندند.
از پیامبر اکرم نقل شده است: دوست دارم که در راه خدا جهاد کنم و کشته شوم و بار دیگر جهاد کنم و کشته شوم و جهاد کنم و کشته شوم. رسول خدا شهادت را از جایگاههای بشارت و شکر نامیده است. و امیر المومنین علی (ع) خود را از عاشقان شهادت می‌نامد. براساس روایات، در زمان حساب شفاعت شهید پذیرفته می‌شود.
شهادت درجه‌ای است که بدان تمام گناهان انسان آمرزیده می‌شود و شهید در گذرگاه آخرت از سئوال و جواب معاف است. در روایتی خداوند به حضرت موسی(ع) کلیم خود سخن می گوید و دلیل کرامت عظیم پیامبر اسلام و امت او را ایثار برمی شمرد و آن را از مختصات آیین اسلام معرفی می فرماید. در نهج البلاغه بارها به ارزش جهاد و شهادت پرداخته شده است در اندیشه امیر المومنین جهاد وسیله ای برای نگاهبانی اسلام از دست دشمنان و هدایت انسان و راهی است برای دفاع از جامعه و بدست آوردن حقوق پایمال شده و شهید، برخوردار از صبغه الهی و واجد بزرگترین شرف و افتخار است.
در صحیفه سجادیه اهداف جهاد استحکام مرزها، تثبیت امنیت، سامان گرفتن وضع اقتصاد و راه عبودیت و انس با خداوند است و در دعاها یکی از آرزوهای انسان مسلمان که همواره تکرار می‌شود کشته شدن در راه خداوند است.
شهادت در مذهب شیعه نقش یگانه و جایگاهی ویژه دارد. امام حسین سرور شهیدان است و حماسه حسینی که یاد آن پیوسته تکرار می شود شیعه را وا می دارد تا با شیوه های خاص خود همواره در راه خدا بکوشد و با زشتی ها و انحرافات مبارزه کند. شیعه آرزوی مرگ در راه خدا و پیوستن به سرور شهیدان و شهدای کربلا را در کنار آرزوی ظهور نجاتبخش جهان و جهاد در کنار او آرزوی خود می داند. گریه بر شهید ارزشمند است و نوعی شرکت در حماسه اوست و بدین معناست که مومنان نباید بگذارند زمینه ها و جریانات انحرافی رشد کنند بلکه باید همواره و تا سر حد جان امر به معروف و نهی از منکر کنند.
با همه آنچه گفته شد و علیرغم ارزشهای شهادت و شهادت طلبی در زندگی فردی انسان مسلمان، باید جایگاه اصلی عنصر شهادت را در کنار عناصر اجتماعی اسلام جستجو کرد. اسلام دینی همگانی و فراقبیله‌ای است و مفهوم امت اختصاص به قوم خاصی ندارد. بجز این ،اخوت اسلامی و همبستگی اجتماعی، جماعت، حسبه، ولایت، از ویژگی های عمده اجتماعی اسلام است. عنصر دیگر اجتماعی اسلام، برخلاف یهود و مسیحیت، احکام مقدس یا شریعت است که در همه ابعاد زندگی خانوادگی، تجاری، فعالیت های اجتماعی، حکومت و دولت رخنه دارد. شریعت مسئولیت اجتماعی انسان را به عنوان یک اصل کلی تدوین کرده است و به انسان وظیفه امر به معروف و نهی از منکر و برپایی حاکمیت الهی و قسط و داد داده است. اما عنصری که کامل کننده و عامل تقویت و تحکیم همه عناصر دیگر می باشد شهادت است. عنصر شهادت مرز کوشش و تلاش در تحقق اهداف اجتماعی اسلام است و نشان دهنده سر حد اهتمام انسان مسلمان و پارسا در تحقق اهداف اجتماعی است. این عنصر را می توان تضمین کننده حیات اسلام برشمرد.همان گونه که در بخش اول روشن شد وزن این عنصر به مراتب بیش از بسیاری از عناصر دیگر است.

3- معادل یابی ایثار و شهادت در آئین عبرانی
با توجه به آنچه اشاره شد، پژوهش همه جانبه در زمینه مبانی نظری شهادت را می بایست در چارچوب مفاهیم سیاسی و اجتماعی بررسی کرد و نقش این عنصر را نسبت به سایر عناصر در فرهنگ اسلامی و عناصر مشابه و تاثیرگذار سایر فرهنگ ها روشن نمود. برای معادل یابی و درک مفهوم شهادت در سایر فرهنگ ها و ادیان نباید صرفاً به دنبال همین عنصر گشت بلکه با پژوهش در فلسفه‌های سیاسی و اجتماعی دیگر می بایست عناصر عمده هر فرهنگ را شناسایی نمود و ارزش و نقش هر عنصر را ارزیابی کرد و آن گاه مفهوم شهادت را با عنصر همسنگ آن در فرهنگ‌های دیگر مقایسه کرد، در این صورت آن عنصر، لزوماً شهادت نخواهد بود. زیرا چه بسا در فرهنگ‌های دیگر این عنصر چنین جایگاهی را نداشته باشد.
روشن است که در سایر فرهنگ ها کم و بیش مفهوم شهادت را می توان یافت از جمله در یونان باستان شهادت عملی سیاسی در جهت بسط و دوام گروه تلقی شده و فلاسفه مختلف از آن تعبیر کرده اند.

3.1 آئین مسیح
در آئین اولیه مسیح همه نقش های پیامبری روحانی و رهبری دولت و نظام سیاسی و اجتماعی در عیسی مسیح گرد آمده است زیرا او پسر خدا و روح القدس است و کلیسا به عنوان مرکز تجمعات و مرکز همبستگی آئینی است این محل تنها یک محل عبادت نیست بلکه کانونی برای قدرت اجتماعی آئین است که هیچ اقتدار سیاسی بر آن راه نداشته است. اما بتدریج کلیسا در تماس با دولت و سیاست قرار گرفته است. در تاریخ مسیح، مسیحان گاه راه سازش و مصالحه با قدرت سیاسی را دنبال کرده اند و بدان مشروعیت داده اند و گاه به ضدیت و مبارزه با قدرت سیاسی پرداخته اند. کلیساهای صدر مسیحیت همواره خود را از سیاست بر حذر می‌داشتند اما پس از سن اگوستین بتدریج سیاست به عنوان واقعیتی پلید پذیرفته شد و در قرون وسطی کلیسا با همه قوا وارد نظام سیاسی و حقوقی شد و با افراط گرایی و تمامیت خواهی به اندیشه «جنگ مقدس» ، و جنگ‌های صلیبی دامن زد. مسیحیان با استناد به بخش هایی از عهد جدید و داستان کشته شدن مسیح در راه ایمان و همچنین با استناد به رفتار حواریون عیسی مسیح، آمادگی برای مرگ دردناک به خاطر ایمان را ستودند و سالهای دراز نیروی خود را در راه مبارزه با مسلمانان بسیج کردند. با این حال مسلمانان را نکوهش می‌کنند و ادعا دارند که هیچ نامی از جنگ در دین مسیح نیامده است. پس از قرون وسطا و پایان حاکمیت سیاسی کلیسا، نیز مسیحیان به بهانه صلح و اقامه عدل به همراهی با دولت و نظامهای سیاسی پرداختند.

3.2 آئین یهود
روح سیاسی آئین عبرانی را باید از جریان نبوت موسی دنبال کرد، در سفر خروج آمده است که خداوند از طریق رهبری پیامبرانه موسی، بنی اسرائیل را از ذلت بردگی در مصر رهانید و پس از مدتی آوارگی و توقف و تامل بر بلندای کوه طور، همان جا امتی شکل گرفت، و قانون حقی به شکل یک میثاق نازل شد و یهود به ارض مقدس رسیدند و به عنوان امت برگزیده بالاتر از دیگر امم و اقوام شناخته شدند از این رو، آئین یهود برخلاف مسیحیت جغرافیای خاصی دارد و ویژه قومی خاص است اما آئین مسیح این ویژگی قومی را برداشت و به آئین خود وسعت بخشید. با این حال در آئین یهود، قوم یا پیراون این دین از دیرباز به چندین گروه و قوم فرعی موسوم به « اسباط » تقسیم شده اند و هر کدام از این گروه ها، کنیسه ها، نیاکان مقدس، ترتیبات راهبری دینی و سیاست های دینی ویژه خود را داشته اند تا حدی که بعضی از پژوهشگران بزرگ این مساله را که چگونه این افراد می توانند تحت عنوان یک دین واحد شناسایی شوند، بحث برانگیز دانسته اند. پژوهشگران وحدت این قوم را تحت لوای تورات زیر سئوال برده اند و معتقدند تا سده های اخیر، حتی احساس تعلق به یک امت متمایز، از ذهن پیروان این آئین زائل شده است. تا آن که رفتارهای سیاسی و اجتماعی ادیان یکپارچه، و سیاست‌های یکه تاز که در قرون معاصر با این قوم به مبارزه پرداختند. این موضوع در قوم کشی قرن بیستم و اسکان یهودیان در محلات خاص و سرکوب، به اوج خود رسید. همین وحدت است که در گرایش های یهودیان صهیونیست با بازنگری در درست آئینی و با علایق نیرومند امت جویانه دنبال شده و انگیزه فعالیت سیاسی و عَلَم کردن دوباره ادعای قدیمی ارض اسرائیلی از طریق بر پا کردن صهیونیزم دنبال شد به عبارتی دیگر، مهم‌ترین دستمایه برای وحدت یهود، مساله سرکوب و کشتار یهودیان است .
یهود کوشیده است با بزرگ کردن تقابل دیگران با خویش، نظم سیاسی غیر دینی را از باب ضرورت تبدیل به نظم سیاسی دینی کند و باتوجه به این که این آئین تنها مخصوص قوم برگزیده است و هیچ وظیفه تبشیری و تبلیغی در این زمین برای غیر قوم یهود تعریف نشده کوشیده اند با طرح مساله یهودکشی عنصر اصلی وحدت سیاسی و اجتماعی خود را در عرصه های اجتماعی بدست آورند. از این رو اهمیت عنصر یهودکشی (Holocaust) برای تعمیق حاکمیت قوم برگزیده به عنوان عنصری کلیدی انتخاب شده است و به ترویج و تبلیغ آن در سطح دنیا پرداخته اند.

4 . حمایت حقوقی از هولوکاست- مطالعه موردی بنیاد یادواشم
پس از تبیین اجمالی جایگاه شهادت در فرهنگ اسلامی و کشتار یهودیان یا هولوکاست در اندیشه و سیاست یهود، می توان در بخش دوم این تحقیق حمایت حقوقی از این دو عنصر مهم را در نظامهای حقوقی وابسته و بویژه در ایران و اسرائیل به عنوان دو مرکز مهم اسلام و یهود مورد مقایسه و تجزیه و تحلیل قرار داد.
این مقایسه، خود پژوهشی دامنه دار و تحقیقی همه جانبه است اما به عنوان یکی از گامهای اولیه به معرفی و مطالعه موردی، اولین و مهم ترین موسسه محوری عهده دار ترویج اندیشه هولوکاست را در این بخش مقاله می افزائیم که با مقایسه آن با بنیاد مشابه در ایران می توان به نتایجی چند دست یافت.
اولین حمایت حقوقی از ترویج و تقویت داستان هولوکاست با وضع قانون «یادواشم» (Yadvashem) در سال 1953 توسط پارلمان اسرائیل (کنشت) صورت گرفت. «یادواشم» به زبان عبرانی به معنای یاد و نام است. این واژه که همچون سایر لغات مشترک سه دین یهود و مسیحیت و اسلام ریشه سامی دارد با واژه « یاد» فارسی و « اسم» عربی مشترک است و از یکی از عبارتهای تورات گرفته شده است که در آن اشعیای نبی گفته است: « من به آنها در خانه ام و روی دیوارهایم جای می دهم. یک لوحه یادبود و یک نام بهتر از پسران و دختران من. به آنها یک نام ابدی می دهم که هرگز نباید محو شود.» اما اگر عبارتهای تورات را که قبل و بعد از این عبارت آمده بنگریم درمی یابیم این عبارت ارتباطی با موضوع کشته شدن یهودیان ندارد بلکه راجع به یهودیان مومنی است که احکام روز شنبه را که در این آیین مقدس است رعایت می کنند! به هر روی منظور صهیونیزم از انتخاب واژه یادواشم نگه داشتن یاد و نام کشته شدگان یهود در هولوکاست و دیاسپورا (Diaspora) یعنی پراکنده شدن یهودیان و خاطره محله‌های یهودی نشین گتوها (Ghettos) است.
زمینه تصویب این قانون به چند سال بعد از جنگ جهانی دوم برمی گردد که کنگره 23 یهود در این خصوص تصمیم گیری کرد و اسرائیل واحدی را به عنوان «امور یادبود شهدا و قهرمانان» در سال 1351 تاسیس کرد. پس از آن در سال 1953 وزیر آموزش اسرائیل، «بن صهیون دنور» لایحه تاسیس این موسسه را به کنشت ارائه کرد که با نام قانون یادواشیم به تصویب رسید. مفاد این قانون که تحت عنوان حمایت از قهرمانان و شهدا وضع شد حمایت از همه اشخاص حقیقی و حقوقی، مددکاران، گمشدگان، سربازان، نیروهای زیرزمینی، زندانیان و پسران و دختران یهودی است که در مبارزه جان خود را به خطر انداخته باشند یا کشته شده باشند. در قانون یاد شده از جمله وظایف این موسسه چنین عنوان شده است: انجام پروژه های یادبود، همایش، تحقیق درباره هولوکاست و انتشار آن، دادن گواهی نامه هولوکاست و قهرمانی، اعطای سهمیه و بهره مندی از سهمیه های خاص، اعطای شهروندی افتخاری اسرائیل به قربانیان هولوکاست و برقراری روابط با دنیا در مورد مربوطه. ساختار حقوقی این موسسه شبیه یک شرکت است که دارای هیات مدیره و مدیرعامل و هیات عمومی است اما دولت هزینه ها و بقای آن را تضمین کرده است. با این حال بنیاد می تواند سرمایه ها، اعانات و کمک های مالی را قبول کند و درآمدزا باشد. و امور این بنیاد با آئین نامه های وزارت آموزش تنظیم می‌شود.
بنیاد یاد شده گرچه ابتدا به عنوان حمایت از قربانیان هولوکاست تشکیل شد اما تاکید اصلی خود را بر روی جوانان و کسانی قرار داد که ارتباطی با هولوکاست نداشتند. فعالیت های مختلف این بنیاد را می توان در موارد زیر برشمرد:

1, 4 ایجاد انواع بناهای یادبود
بنیاد یادواشم آثار متعدد یادبودی برای هولوکاست بنا کرده است از آن جمله موزه، باغ، یادواره معماری، نامگذاری خیابان و تپه، نصب مجسمه ها، ساخت میادین، قصرها و کتابخانه، تفریحگاه، کمپ و مراکز آموزش است. همچنین برخی از یادگارهای صنایع دستی در این زمینه ساخته شده است. دیدار از بنای یادبود هولوکاست در مجموعه مرکزی بنیاد یادواشم جزئی از برنامه رسمی سران دولت های خارجی در اسرائیل است.این مجموعه سالیانه 2 میلیون بازدید کننده دارد.
برای نمونه باغی با دو هزار درخت در آن غرس شده و در زیر درختان بر روی لوحه های سنگی که از مرمر ساخته شده نامه‌هایی به عنوان نام قربانیان هولوکاست حک شده است.
- در اثری دیگر غاری ساخته شده که بر روی دیوارهای آن نام‌هایی به عنوان نام کودکان کشته شده درج شده و در آن چند شمع سنگی فضای تاریک غار را روشن می کند.
- در سال 2005 موزه تاریخ هولوکاست با 4200 مترمربع افتتاح شده که در افتتاح آن 30 تن از سران دولتها و وزیران کشورهای مختلف شرکت داشته اند.
- این بنیاد در نگهداری و بازسازی کمپ های یهودیان در لهستان و آلمان و برپا نگاه داشتن آنها مشارکت داشته است.
- موزه‌ای دیگر به نام موزه هنر برای ارائه هنرهای مرتبط با هولوکاست ساخته شده است.
- با همکاری بنیاد تعاون آمریکا – اسرائیل (AICE) یک کتابخانه و یک مرکز اسناد ساخته شده است. که در بخش‌های بعد به آن اشاره خواهد شد.

4.2 اعلام روز 27 نیسان به نام روز ملی تذکر (Ohel Yizkor)
در این روز که عده‌ای یهودی لهستانی در یک شورش کشته شده‌اند ، یک کنگره بین المللی همه ساله برگزار می شود و با برگزاری کنسرت ها و مراسم ویژه بر تداوم فعالیت در زمینه هولوکاست تاکید می شود.

4.3 اعطای گواهینامه هولوکاست به قربانیان هولوکاست. همچنین گواهینامه خاصی به عنوان «افراد صالح در ملت ها» (Righteous Among the Nations) به غیر یهودیانی که برای نجات جان یهودیان جان خود را از دست داده اند یا به خطر انداخته اند اعطا می شود و نام این افراد در امکنه خاصی بر روی لوحه های کنده کاری شده نصب می گردد.
در هلند، فرانسه، لهستان، لیتوانی و دیگر کشورها، این عنوان به 20000 نفر اعطا شده است.

4.4 انستیتوی بین المللی مطالعات هولوکاست
International Institute for holocaust Research
این موسسه از سال 1993 تاسیس شده و هدف آن را افزایش مطالعات جهانی درباره هولوکاست و موضوعات مرتبط با آن قرار داده اند. این موسسه مطالعات بین المللی را هدایت و مدیریت می کند و به اجرای این پروژه ها کمک‌های مالی می کند. همچنین با برگزاری سمپوزیوم و همایش و تغذیه پروژه های مشترک بین موسسات یهودیان نقش مهمی را در افزایش مطالعات هولوکاست برعهده گرفته است.
موسسه مزبور علاوه بر این، از محققان جوان حمایت ویژه می کند و مطالعات تحلیلی و متن مذاکرات و مجموعه مقالات کنفرانس ها، اسناد و تک نگاشته های مربوط به هولوکاست را انتشار می دهد.
نگاهی به برخی از پروژه هایی که این موسسه باتوجه به عمر چهارده ساله خود داشته است سودمند است مجموعه این طرح ها در 18 جلد منتشر شده است و علاوه بر این 32 جلد دایره المعارف به چاپ رسیده است:
فرهنگ « صالحان در میان ملل» - در این فرهنگ داستان همه کسانی که برای یهود در جنگ دوم جهانی کشته شدند چاپ در مجلّدات متعدد چاپ شده است و هر جلد اختصاص به یک کشور دارد.

فرهنگ گتوها –
تحقیقی در مورد تمامی ابعاد اردوگاههای یهودی نشین طی جنگ جهانی است. شامل محدوده جغرافیایی اردوگاه ها، نام افرادی که مرده اند یا زنده مانده اند، روش زندگی و ... باید خاطر نشان کرد تهیه این فرهنگ تنها ارزش تاریخی ندارد بلکه منبعی برای ادعاهای یهود در محاکم حال و آینده و مطالبه حقوق به اصطلاح از دست رفته و خسارات خواهد بود. از این رو این پروژه توسط کنفرانس ادعاها Claims و پرونده ادعای خسارت از آلمان Material Claims Against Germany حمایت می شود. متن این فرهنگ به زبان انگلیسی است و در حال توسعه و تکمیل است.

تاریخ جامع هولوکاست –
این تاریخ به ترتیب کشورهای مختلف در مجلداتی چاپ شده و در حال تکمیل است. مجلدات مربوط به مجارستان، یوگوسلاوی، فرانسه و آلمان به چاپ رسیده و مجلدات یونان، رومانی، هلند، روسیه، بلغارستان و برخی دیگر از کشورها در حال چاپ است که به زبانهای انگلیسی و عبری چاپ می شود.

مصادره اموال –
پروژه ای است برای معرفی کردن دارایی هایی به عنوان اموال مصادره شده یهودیان در کشورهای مختلف از جمله مجارستان و رومانی که سرنوشت اموال قربانیان هولوکاست را قبل از سال 1948 تبیین می کند.
- تحقیق درباره هولوکاست در مجارستان و مردم مجار که شامل چند پروژه راجع به پناهندگان بعد از هیتلر، فرهنگ پایگاههای یهودکشی شامل عناصر مختلف، نام ها و بازماندگان است.

- دنیای کودکان- وضع کودکان در زمان هولوکاست و نام کودکان کشته شده
- همان گونه که بیان شد از دیگر فعالیت های این موسسه برگزاری انواع مختلف همایش ها در سطح داخل اسرائیل و در سطح بین الملی است. این همایش ها به صورت منظم به صورت دوره ای برگزار می شود. برای مثال همایش های سالیانه یا دو بار در سال و چندین کارگاه سالیانه برای محققان جوان قابل ذکر است که زمان و مکان و ارائه کنندگان آن به طور دقیق مشخص است.
اعطای گرانت و فرصت های مطالعاتی-این کمک ها با استفاده از کمک های موسسات دیگر یهودی در دنیا و بویژه آمریکا صورت می گیرد و بویژه برای دانشجویان دکتری و فوق لیسانس درنظر گرفته شده است. برای مثال بنیاد آمریکایی USIEF (بنیاد آموزش آمریکایی _ اسرائیلی) 6 ماه سفر به آمریکا را برای دانشجویان دکتری تامین کرده است. همچنین هر سال تعدادی فلوشیپ دکتری 4 ماهه توسط منبعی دیگر تامین شده است.
ارتباطات با مراکز تحقیقاتی و اشخاص - موسسه به طور پیوسته با ارتباط با همه دانشگاهها و موسسات و محققان راجع به دوره های تخصصی (فلوشیپ ها) و فرصت های مطالعاتی پیشنهاد می‌گیرد و رویدادها، برنامه ها، اولویت های تحقیقاتی را به این مراجع اعلام می کند.

4.5 مجله مطالعات یادواشم Yadvashem Studies
این مجله از سال 1957 به صورت سالیانه به دو زبان منتشر شده و از زمینه های تاریخی، فلسفی، علوم اجتماعی، ادبیات به موضوع هولوکاست پرداخته است.

4.6 مدرسه بین المللی مطالعات هولوکاست
این مدرسه 25 سال پیش تاسیس شده و 15 عضو هیات علمی و محقق و 100 مربی دارد. در این مدرسه با امکانات چند رسانه ای مدرن به صدها هزار نفر آموزش ویژه داده شده است. آموزشهای ارائه شده به تعداد زیادی از معلمان و مربیان در سطح اسرائیل و دنیا، 50000 نیروی نظامی، 100000 دانش آموز و تعداد زیادی دانشجو و افراد مرتبط دیگر در سطح دنیاست. آموزشهای این مدرسه به هفت زبان ارائه می شود و اعضای علمی و مربیان آن پیوسته برای انجام آموزش به سراسر دنیا اعزام می شوند. این مدرسه 8 گروه آموزشی دارد و برنامه های زیر را انجام می دهد:
1- انتشار نشریه ماهیانه برای معلمان اسرائیلBishveal Hazikaron که مقالات راجع به ابعاد گوناگون هولوکاست، شیوه های آموزش، گزارشها و رویدادهای آینده را دربر دارد.
2- انتشار مجله انگلیسی زبانLegacy راجع به زندگی روزمره یهودیان در زمان هولوکاست و خاطرات آنان.

مرکز منابع آموزشی –
این بخش مدیریت آموزشی و تهیه و تدوین برنامه ها و متون درسی به زبانهای مختلف را عهده دار است و تاکنون 600 برنامه آموزشی را تدوین کرده است. همچنین فیلم، نقشه، کتاب، کارت و برنامه های چند رسانه ای دیگر تدارک دیده است. موارد آموزشی در دو دسته ارائه می شود که برخی برای جوانان یهود و بخشی برای جوانان غیریهودی است.

برنامه های خارجی –
یکی از این برنامه ها برنامه تربیت معلم می باشد. یکی از این برنامه ها به صورت سه همایش سالیانه در آمریکای شمالی برگزار می شود که در آخرین این همایش ها 850 مربی حضور داشته اند در کشورهای آلمان، انگلستان و سایر کشورها نیز برنامه های متناوبی اجرا می شود. به همین منظور این مرکز دوره های منظمی به صورتهای سه هفته ای، تابستانی و زمستانی برگزار می کند.

دوره برای معلمان اسرائیلی –
در این دوره ها با تاکید بر زندگی یهود قبل و بعد از هولوکاست محتویات آموزش ارائه می شود. همچنین تورهای جهانی سفر به اروپا در زمره این برنامه هاست. یک گروه سیار آموزشی نیز با سفر به مناطق مختلف برنامه های آموزشی را ارائه می کند و به سئوالات پاسخ می دهد.

برنامه های جنبی –
برگزاری سمینارهای مطالعاتی برای اقشار مختلف جوانان محصل، سربازان، گروه های خاص اجتماعی، تور بازدید جوانان از موزه ها و آثار هولوکاست. اعزام جوانان هلند و آلمان برای بازدید آثار و ...

4.7 مرکز اسناد هولوکاست
علاوه بر نگهداری و گواهی نام دو میلیون کشته شده یهودی در این مرکز 62 میلیون صفحه اسناد منتشر نشده، اوراق اداری نازی ها و همکاران آنها در سرتاسر دنیا، مدارک شخصی جهود مانند نامه ها، پاسپورت، خاطرات و یادگارها، اسناد سازمانهای جهود و موسسات مربوطه، لیست اموال مصادره شده، لیست قربانیان و نجات یافتگان، اسناد دادگاههای بین المللی نازی ها و معاونان آنها همراه با 267000 عکس از اروپا قبل و بعد از هولوکاست، هزاران فیلم به همه زبانهای زنده دنیا موجود است. این مرکز اخیراٌ نام سه میلیون قربانی هولوکاست را فهرست کرده است که نام دو میلیون نفر از آنان همراه با مشخصات و بیوگرافی است. علاوه بر این اسناد مربوط به تبعید جهود و مقیمان اردوگاهها نیز نگهداری شده است.

4.8 کتابخانه هولوکاست
در این کتابخانه 80000 عنوان کتاب مرتبط با واقعه هولوکاست همراه با هزاران جلد نشریه و مدارک دیگر نگهداری می گردد.

5 . به عنوان نتیجه و پیشنهاد
هرچند مطالعه موردی حمایت حقوقی و عملی یهود از هولوکاست می تواند پس از تکمیل، با مقایسه ای درخصوص حمایت های حقوقی تدوین شده از ایثارگران در کشورمان کامل تر گردد، لکن بدون انجام هر مطالعه ای باتوجه به دامنه و گستره فعالیت های ارائه شده توسط بنیاد شهید و ایثارگران در جمهوری اسلامی می توان به گامهای موثر و بزرگ و برتری فعالیت های انجام شده این بنیاد اذعان کرد. با این حال، در گذر از این مطالعه می توان نکات زیر را به عنوان نتایجی از این تحقیق افزود:
- صهیونیزم هولوکاست را به عنوان یک منبع تغذیه سیاسی انتخاب کرده اند و بزرگ نمایی و تاکید بر این موضوع را به عنوان مهم ترین عنصر وحدت سیاسی و اجتماعی خود ترویج می کنند. بزرگ نمایی در مورد هولوکاست از آمارهای متفاوت ارائه شده در مورد موضوع مشهود است.
- گرچه آئین یهود، آئینی قومی و منحصر به بنی اسرائیل است و اهداف تبشیری ندارد اما صهیونیزم در عمل، با انتخاب هولوکاست، چرخشی در سنت دیرین خود نشان داده اند و از این راه به تبشیر و ترویج افکار خود برآمده اند. آنها بخش عمده ای از فعالیت خود را در این زمینه بر غیر یهودیان متمرکز کرده اند.
- با وجود آن که واقعه هولوکاست برای جوانان موضوعی نسبتاٌ قدیمی است اما یهود به جای یادآوری خاطرات و ارج گذاری به بازماندگان کهنسال، جوانان را محور فعالیت خود قرار داده اند.
- تاکید فراوان بر ترویج بین المللی موضوع و فعالیت در کشورهای مختلف در همه این گونه حرکت ها مشهود است. بیشتر فعالیت های بنیاد یادواشم در خارج از اسرائیل و به زبانهای مختلف دنیا صورت می گیرد. موضوعی که در فعالیت های مشابه در ایران چندان چشمگیر نیست.
- مطالعات انجام شده در مراکز مطالعات صهیونیزم صرفاٌ مطالعات تاریخی نیست بلکه این مطالعات باتوجه به روحیه نفع پرستی جهود، حرکاتی خزنده در جهت دریافت منافع مادی و طرح ادعاهای بی شمار برای تصاحب ثروتهای اروپائیان و سایر ملل است. با این حال، اروپائیان به علت اسارت در سیطره یهود نه تنها نمی توانند هیچ واکنشی نشان دهند بلکه آن را نیز ترویج می کنند.
- به نظر می رسد بخشی از واکنش کشورهای اسلامی می بایست درخصوص روشن کردن مساله هولوکاست و نفی ادعای یهود ساماندهی شود. با نگاهی اجمالی در پایگاههای اطلاعاتی می توان تناقضات موضوع را دریافت. برای مثال آمار جمع آوری شده کشته شدن یهود بین 2 تا 3 میلیون متفاوت است و این آمار توسط مراکز مستقل تایید نشده است، در حالی که ادعاهای یهود بر کشته شدن 6 میلیون نفر دیده می شود. به هر تقدیر، هرچند در زمینه تقویت و تثبیت ارزشهای فرهنگی خود همواره بخوبی تلاش کرده ایم اما در زمینه کند کردن سلاح فرهنگی صهیونیزم و روشن کردن هولوکاست و همچنین نتایج نادرستی که از آن گرفته شده است هنوز چندان موفق نبوده ایم.
- تاکید بر فعالیت های علمی و پژوهشی از بدو تاسیس بنگاههای یاد شده قابل توجه است انتشار مجلات، کتب، اسناد از مهم ترین وجهه های همت بنگاه یهودی بوده است.
آنچه که در فعالیت های مشابه مسلمانان بخصوص در زمینه ارزشهایی همچون ایثار و شهادت مشهود نیست. از جمله فعالیت های مهم این بنگاه،تدوین دایره المعارف ویژه است که از نظر علمی یکی از ابزار مهم رسوخ اندیشه و فکر در محیط های آکادمیک تلقی می شود.
- از جمله خصوصیات بارز بنگاههای یودی تاکید بر آموزش و توسعه فعالیت های متنوع آموزشها است.
- الگوبرداری، اعطای جایزه و نشان به غیر مسلمانانی که در راه دفاع از اسلام یا آرمان فلسطین جان خود را به خطر انداخته و یا از دست داده اند می تواند در دستور کار نهادهای مشابه قرار گیرد.
- حمایت های ملی سازمانهای مختلف بخش خصوصی و توسعه حمایت های خارجی از ترویج اندیشه ها و افکار اسلامی بخصوص در زمینه ترویج عناصر بارز فرهنگی، به جای تکیه صرف بر کمکهای دولتی قابل تامل است.
- تاکید بر انجام برنامه های متفاوت برای اقشار مختلف اجتماعی در زمینه ترویج عناصر فرهنگی توسعه انتشارات و مجلات تخصصی دانشگاهی، حمایت از طرحهای تحقیقاتی، تاسیس کتابخانه مستقل ایثار و شهادت، اعطای گرانت های تحقیقاتی و فرصت های مطالعاتی
- به نظر می رسد ما باید در مراکز فعالی اسناد و مدارک ادعاهای خود را برعلیه صهیونیزم آمریکا و اروپا و کلیه دولتهایی که در تخاصم و صدمه زدن به جان و مال مسلمانان نقش داشته اند جمع آوری کنیم تا در موقع لزوم با طرح ادعاهای خود در محاکم بین المللی حقوق حقه خود را احقاق کنیم.
یاد داشتها:
1. عضو هیات علمی دانشگاه شیراز
2. رک. سید مصطفی محقق داماد، قواعد فقه، 1374، بخش مدتی 2، انتشارات سمت، صص 274 - 264 ، سیدمحمد موسوی بجنوردی، قواعد فقهیه، 1368، انتشارات آموزش انقلاب اسلامی، صص 233 - 225.
3. رک. مواد 61 و 62 و 625 و 626 قانون مجازات اسلامی و شرح های آن.
4. مرتضی مطهری، شهید، 1361 ، چاپ ششم، انتشارات صدرا، ص 92.
5. محمد ابن منظور، لسان العرب، دار احیاء، ج 2 صص 227 - 225، اسماعیل جوهری، الصحاح به کوشش عبدالغفور، 1990، بیروت ج 1 ص 238.
6. رک. مصطفی محقق داماد، قواعد فقه، بخش قضایی، جلد سوم، 1377، مرکز نشر علوم اسلامی، ص 58 ، محمد ری شهری، میزان الحکمه، 1404، سازمان تبلیغات اسلامی، ج 5 ، صص 183 - 174.
7. مرتضی مطهری، حماسه حسینی، 1366، چاپ چهارم، انتشارات صدرا، ص 91.
8. عن رسول ا... ص: فوقَ کُل بِرّ بِرٌّ حتی یُقتل فی سبیل الله فاذا قُتل فی سبیل الله عزوجل فلیس فوقَه بِرٌّ. محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج 74، ص 61.
9. قرآن کریم، سوره آل عمران آیه 169 : « و لا تحسبن الذین قتلوا فی سبیل الله امواتا بل احیاء عند ربهم9 یرزقون ».
10. عن زین العابدین (ع) : ما من قطره احب الی الله عز و جل من قطرتین قطره دم فی سبیل الله ، و قطره دمعه فی سواد اللیل. محمد باقر مجلسی ، پیشین، ج 100 ، ص 10
11. مرتضی، مطهری، پیشین، ص 104.
12. سوره نساء آیه 95 «فضل الله المجاهدین باموالهم و انفسهم علی القاعدین درجه و کُلّاً وَعَدالله الحسنی و فضل الله المجاهدین علی القاعدین اجرا عظیما»
13. سوره توبه آیه 111 «ان الله اشتری من المومنین انفسهم و اموالهم بان لهم الجنه »
14. سوره آل عمران آیه 169 « ... احیاء عند ربهم یرزقون » سوره بقره آیه 154 « ... بل احیاء ولا تشعرون»
15. سوره مجادله آیه 22: « رضی الله عنهم و رضوا عنه اولئک حزب الله الا ان حزب الله هم المفلحون»
16. سوره فجر آیه 28 « یا ایتها النفس المطمئنه ارجعی الی ربک راضیه مرضیه فادخلی فی عبادی و ادخلی جنتی
17. محمد بن مسلم، الجامع الصحیح، ج 3 ، ص 1496، علی متقی الهندی، کنز العمال، به کوشش بکری حیانی، بیروت، 1985، ج 4 ش 10564.
18. سیدشریف رضی، نهج البلاغه، خطبه 156 ، انتشارات اسلامیه و ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج 9 ، ص 205.
19. ابن ابی الحدید، پیشین، ج 6 ص 99 ، 100.
20. مرتضی مطهری، پیشین، ص 156
21. محمدی ری شهری، پیشین، ص 192، احادیث 9774 الی 9778، عن الصادق (ع) من قتل فی سبیل الله لم یعرفه الله شیئاٌ من سیئاته، حر عاملی وسائل الشیعه، ج 11 ص 9،.
22. عن رسول الله (ص): من لقی العدو فصبر حتی یقتل او یغلب لم یفتن فی قبره، کنز العمال خ 10662.
23. محمد محمدی ری شهری،پیشین، ج1 ، ص5 ، واژه ایثار
24. «فان الجهاد باب من ابواب الجنه فتحه الله لخاصة اولیائه …» نهج البلاغه خطبه 27 – 1 و الجهاد عزاٌ للاسلام کلمات قصار 252 همچنین بنگرید: خطبه های 97 ، 110 ، 182 ، 197 و نامه های 1 ، 42 ، 47 ، 53.
25. صحیفه سجادیه، فصل ششم، دعا برای مرزداران..
26. اللهم ارزقنی قتلاٌ فی سبیلک ....
27. مرتضی مطهری، پیشین، ص 125.
28. سوره نساء آیه 135: « یا ایها الذین آمنوا کونوا قوامین، بالقسط شهداء لله»، سوره اعراف آیه 29 قل امر ربی بالقسط.
29. مرضیه نصرتی، مبانی نظری شهادت در قرآن و کتاب مقدس، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته الهیات، 1380 ، تهران
30. Available at: <http : “www. Farhangeisar. net/ in .php?>
31. میرچا الیاده، فرهنگ و دین، برگزیده مقالات دایره المعارف دین ، زیر نظر بهاء الدین خرمشاهی، انتشارات طرح نو 1374 ، ص 581
32. همان ، صص 582- 583
33. همان ، ص 577
34. همان صص 578-580
35. همان ص 580
36. پایگاه اطلاعاتی بنیاد یادواشم Available at : <http://yad-vashem.org.il/about-yad>
37. تورات، کتاب مقدس، عهد قدیم، ،دارالکتاب المقدس، بیروت ، 1980 فصل 56 ، آیه 5 ص1065
38. بیشتر موضوعات مرتبط با بنیاد یادواشیم از پایگاههای اطلاعاتی این بنیاد و سایت وزارت خارجه اسرائیل گردآوری شده است. که در صفحات متعدد این پایگاه ها قابل دسترسی است.
Available at: <http://yad-vashem.org.il>and<www.Israel_mfa.gov.il>
39. Martyrs and Heroes' Remembrance Authority
40. سایت بنیاد یادواشیم
<http://yad-vashem.org.il/visiting/temp-index-garden.html>
41. سایت وزارت خارجه اسرائیل <www.Israel-mfa.gov.il>
<http://jewish virtuallibrary.org/index.html>
Central database at ShoahVictims Names - Available at : < http:// names. Yad- vashem.org