«شجره طیبه بسیج» متشکل از مومنان مخلص و فداکار، همواره تشنه آب حیات و طالب نور زندگی بخش قرآن و وحی و نسیم روح بخش و دل انگیز سنت و عترت است و ادامه حیات معنوی آن مستلزم اتصال دائمی به سرچشمه کمال و منبع لایزال و دریای معرفت کلام حق، سنت نبوی و ولایت علوی و شاگردی بسیجیان عزیز در مدرسه عشق و مکتب شهیدان می باشد، تا سرود آزادگی را از گلدسته های عروج الی الله سر دهند و از نردبان بندگی تا تابندگی بالا روند تا یقین و حقیقت حدیث عشق را در گستره زمان و مکان جلوه گر نمایند و پرچم توحید را در سراسر عالم به اهتزاز درآورند و اعتلابخش کلمه طیبه «لااله الاالله» باشند. بی شک بهترین و کارآمدترین راه ممکن جهت ایجاد، حفظ و تقویت فرهنگ بسیجی، گسترش و تعمیق معارف قرآن و عترت در میان بسیجیان است. در مقاله حاضر نگاهی اجمالی به فرهنگ شهادت طلبی شده است که بمناسبت هفته بسیج این مطلب را تقدیم به دریادلان بسیجی می کنیم.
مراتب حیات
حیات، مانند وجود و نور دارای مراتب است و هر پدیده ای به اندازه ظرف وجودی خویش از آن بهره می گیرد. حیات بر سه قسم است: 1- حیات نباتی 2- حیات حیوانی 3- حیات معنوی، حیات طیبه، حیات نباتی به معنای شادابی، رشد و نمو و سرسبزی است. همه موجودات (گیاهان، حیوانات و انسانها) به جز جمادات، از این نوع حیات برخوردارند.
حیات حیوانی به معنای تحریک و تلاش جهت رفع نیازهای مادی است و حیوانات و انسانها از این نوع حیات بهره مندند. حیات معنوی به معنای هدف مند بودن زندگی و در مسیر فطرت و در راستای عقل سلیم و وحی قرار گرفتن و حرکت کردن است. این نوع حیات، خاص انسانها می باشد. امام علی (ع) می فرماید: «آفریده نشده ام که غذاهای لذیذ و پاکیزه مرا سرگرم سازد، چونان حیوان پرواری که تمام همت او علف، و یا چون حیوان رها شده که شغلش چریدن و پر کردن شکم بوده، و از آینده خود خبری ندارد.»1
فضیلت شهید و شهادت
شهید در عزتمندی جامعه نقش والایی ایفا می کند، ازاین رو خداوند نیز او را عزیز داشته و مقام و جایگاه والا به او می بخشد. شهادت راه میان بری است که به سرعت انسان را به مقصد می رساند. شهادت برترین آزمایش است که شهید با سربلندی از این آزمایش قدم در حوزه رستگاران می نهد و در مواقعی که همه مورد سوال قرار می گیرند، او بدون سوال از آن گذرگاه عبور می کند.
از رسول خدا (ص) پرسیدند: مگر شهید چه ویژگی دارد که در قبر از او سوال نمی شود؟ پیامبر (ص) فرمودند: همان برق شمشیر که بالای سر شهید درخشید برای آزمایش او کافی بود2» عظمت و فضیلت شهید و شهادت در راه خدا در آیات و روایات بسیاری آمده که به برخی از آنها اشاره می کنیم:
1- حیات جاوید
شهیدان در عالم برزخ برخوردار از حیاتی بسیار عالی و آمیخته با انواع نعمت های معنوی می باشند. 3 خداوند متعال می فرماید: ولا تحسبن الذین قتلوا فی سبیل الله امواتاً بل احیاء عند ربهم یرزقون. 4
هرگز نپندارید کسانی که در راه خدا کشته شده اند مرده اند، بلکه آنان زنده و نزد پروردگارشان روزی خوارند.
2- پاداشی بزرگ
شهیدان نزد خداوند از پاداشی بزرگ که برای ما ناشناخته است بهره مندند. «و هر کس در راه خدابجنگد، پس کشته شود یا پیروز گردد، به زودی پاداشی بزرگ به او خواهیم داد5» پیامبر خدا(ص) در این باره فرموده اند: وقتی شهید از مرکبش به زمین می افتد، هنوز به زمین نرسیده خداوند همسری از حورالعین را نزد او می فرستد تا او را به آنچه خداوند از کرامت خویش برایش آماده کرده بشارت دهد. 6
3- نظر به وجه الله
همچنین پیامبر (ص) فرموده اند: شهید هفت ویژگی دارد... هفتم آن که نظر می کند به وجه الله، و این برای هر پیامبری و شهیدی مایه آرامش است. 7
4- شفاعت کننده
شهید به مقامی دست می یابد که به اذن خدا می تواند مثل پیامبران و اولیای خدا دست دیگران را بگیرد و در قیامت شفیع آنان باشد. امام صادق (ع) در این باره فرموده اند: در روز قیامت سه گروه شفاعتشان نزد خدا پذیرفته است: پیامبران، علما و شهیدان. 8
5- گوارا بودن درد گلوله در حین شهادت
پیامبر خدا(ص) فرمودند:
زخم ناشی از نیزه و ضربت بر شهید، از نوشیدن آب خنک در روز تابستان برای او آسان تر است. 9
6- آمرزش گناهان
امام صادق (ع) فرمود: هر کس در راه خدا کشته شود خداوند چیزی از خطاها و بدیهای او را به وی نخواهد شناساند یعنی تمام گناهانش را می بخشد. 10
7- ورود به بهشت قبل از دیگران
از امام رضا (ع) روایت شده که فرمود: اول کسی که وارد بهشت می شود، شهید است. 11
نقش فرهنگ شهادت طلبی در ایستادگی در برابر دشمن
تاثیر شگرف فرهنگ پربار شهادت در گستره جهان بینی اسلام ناب محمدی (ص) از جلوه های ممتاز برخوردار است. فرایند این تاثیر در حوزه های فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، نظامی و اقتصادی قابل مشاهده است. یافته ها و دستاوردهای تاریخی از صدر اسلام تاکنون، بیانگر این واقعیت شگرف است که فرهنگ شهادت طلبی به عنوان کارآمدترین و موثرترین عنصر در پیشبرد اهداف و حفظ ارزشها و مقابله با دشمنان اسلام مطرح بوده است.
فرهنگ شهادت طلبی یعنی باور به خداو معاد، اعتقاد راسخ بر درستی و حق بودن راه اسلام ناب محمدی (ص)، ایستادگی در مقابل دشمن، ایثار و فداکاری جهت حفظ ارزشهای انقلاب و اسلام ناب، خستگی ناپذیری و اعتقاد به احدی الحسنین (پیروزی ظاهری یا شهادت راه خدا) خداوند می فرماید:
بگو: هرگز به ما جز آنچه خدا برای ما مقرر داشته نمی رسد، او مولای ماست، و مومنان باید بر خدا توکل کنند. بگو: آیا برای ما جز از این دو نیکی (پیروزی یا شهادت) را انتظار می برید12؟.
امام خمینی (ره) در این باره می فرمودند: ما بندگان خدا هستیم و در راه او حرکت می کنیم و پیشروی می کنیم. اگر شهادت نصیب شد، سعادت است، و اگر پیروزی نصیب شد، سعادت است.» 13 همین فرهنگ شهادت طلبی در بین مومنان و مجاهدان صدر اسلام بود که خواب را از چشمان مشرکان و کافران گرفته بود و از آنان مردانی پولادین، عاشق شهادت و شجاع ساخته بود، و همین موجب رعب و هراس دشمنان شده بود به گونه ای که با وجود نفرات و تجهیزات فراوان، از مقابله با نیروهای اسلام می ترسیدند.
آثار فرهنگی شهادت طلبی
حیات پرنشاط، بالندگی، حماسه سازی، عزت، امید و تعهد در همه حوزه ها در پرتو فرهنگ شهادت طلبی و ایثار به دست می آید و نیز خمودی، بی تحرکی، ذلت و سقوط در اثر فقدان فرهنگ شهادت، پدید می آید. در اینجا به برخی از آثار سودمند فرهنگ شهادت طلبی اشاره می کنیم:
1- امید
امید در مقابل یاس، رمز حرکت و پیروزی است، و چون زرهی است که هر کس آنرا بر تن کند، رویین تن می شود. اگر امید نبود، خداجویان در طول تاریخ- که همیشه در اقلیت بوده اند- می بایست بارها در زیر چکمه های مستکبران و جهانخواران نابود شوند، ولی آنان با وجود کثرت دشمنان، به خداوند و وعده های او دل بستند و تسلیم باطل نشدند و پرچم حق را با ایثار و شهادت استوار نگه داشتند.
2- خودباوری و برون رفت از بی هویتی
بی هویتی یعنی سرگردانی، و چون خسی در معرض طوفان های سهمگین بودن. انسان خودباخته به غریقی می ماند که برای نجات خود به هر چیزی چنگ می اندازد. مانند برخی از انسان های امروزی که به هر مکتب و فریادی رو می آورند. به سوی اومانیزم و انسان محوری، پلورالیزم و حقیقت ستیزی، سکولاریزم و فرار از دین، لیبرالیزم و اباحه گری و... ولی هیچ کدام از اینها نمی تواند ناجی آنها باشد. چون این مکاتب بی ریشه اند و به کشتی درحال غرق شدن می مانند. در این وادی حیرت زا، روی آوردن به فرهنگ شهادت و ایثار است که به این سرگردانی ها پایان می بخشد.
3- قیام به حق و دفاع از ارزش های الهی
از روزی که پیامبران الهی برای هدایت بشر مبعوث شدند، دنیاپرستان در برابر آنان صف کشیدند و جبهه حق و باطل پدید آمد. جبهه باطل برای اهداف شوم خود و ریشه کن ساختن حق و ارزش های الهی از هیچ تلاشی دریغ نورزید، اما جامعه ای که با فرهنگ شهادت و ایثار آراسته شده باشد، برای دفاع از حق و ارزش ها به صحنه می آید و با احیای امر به معروف و نهی از منکر به ستیز با باطل برمی خیزد و دین خدا را یاری می دهد. امام حسین(ع) برای احیای حق، یارانی را که عاشق شهادت بودند را برگزید. و فرمود: آگاه باشید هر یک از شما که حاضر است در راه ما از جان خویش بگذرد و جانش را در راه لقای پروردگارش نثار کند، آماده حرکت با ما باشد.
4- تعهد و مسئولیت
تعهد و مسئولیت از ارکان محوری جامعه به شمار می آید. تعهد در قبال ارزش های دینی و انقلابی و احساس مسئولیت در برابر وظایف و تکالیف الهی، فرهنگ ایثار و شهادت با دمیدن روح تعهد و مسئولیت در افراد، جامعه را از «بی قیدی»، «بی تفاوتی» و «سستی و خمودی» رهایی می بخشد.
آثار سودمند فرهنگ شهادت که یاد شد دلیل قاطعی است بر ضرورت ترویج این فرهنگ. البته علاوه بر آن، دلایل دیگری نیز بر ضرورت ترویج فرهنگ شهادت طلبی در جامعه وجود دارد:
1- تهاجم همه جانبه دشمنان خدا و خلق به عناصر اصلی فرهنگ اسلامی. آنان می کوشند خداباوری، حق محوری و ارزش ها را از جامعه بزدایند و کفر و ضدارزش ها را جایگزین آن نمایند. خداوند متعال می فرماید: «آنها دوست دارند شما هم مانند آنها کافر شوید تا با آنها یکسان گردید.»(نساء89)
2- حفظ انقلاب اسلامی و حکومت دینی و پاسداری از استقلال و آزادی.
3- حفظ آمادگی جهت پاسداری از اسلام ناب محمدی(ص).
راه های دستیابی به فرهنگ شهادت طلبی
جهت دستیابی به فرهنگ شهادت طلبی وظیفه ای به عهده یکایک افراد جامعه و وظیفه ای برعهده دست اندرکاران امور فرهنگی جامعه است. افراد جهت رسیدن به فرهنگ ایثار و شهادت باید چنین رویکردی به عملکرد خویش داشته باشند.
1- باور داشت خدا و معاد در جهان بینی توحیدی.
2- آگاهی به فضیلت و جایگاه ارزشی جهاد و شهادت در آموزه های دینی.
3- آشنایی با الگوهای ایثارگری و شهادت.
4- بصیرت نسبت به برتری مکتب اسلام به ویژه مکتب تشیع بر سایر مکاتب.
اما مسئولان امور فرهنگی دو شیوه و راهکار جهت بسترسازی فرهنگ شهادت در جامعه در پیش رو دارند:
الف- شیوه منفی و مبارزه با فرهنگ مهاجم بیگانگان و پاک سازی جامعه از ابزار و برنامه های فرهنگ مهاجم.
ب- شیوه مثبت که به معرفی و اشاعه فرهنگ اصیل اسلام ناب، الگوهای رفتاری، باورهای اعتقادی و اخلاقی، حماسه سازان و... می پردازد.
نقش شهادت طلبی در عزت مسلمین
شهادت در راه خدا تبلور حیات طیبه و عزتمندی و عزت آفرین است. قبل از پرداختن به موضوع لازم است ابتدا نگاهی به انواع مرگ ها داشته باشیم.
1- مرگ طبیعی
و لکل امه اجل فاذا جاء اجلهم لایستأخرون ساعه و لایستقدمون. (اعراف 43)
برای هر قوم و جمعیتی دوره و مدتی (مرگی) است. پس هنگامی که مدتشان (مرگ آنان) فرا رسید لحظه ای پس و پیش نمی افتد.
قانون مرگ و حیات مخصوص افراد نیست، بلکه اقوام و جمعیت ها و جامعه ها را نیز دربرمی گیرد.
2- مرگ ناگهانی، مانند: زلزله، سیل، توفان، تصادف و... که در یک لحظه و بی خبر آدمی را به کام مرگ می فرستد.
3- مرگ انتخابی (شهادت)
نوع سوم مرگ، مرگ انتخابی و اختیاری است. دو مرگ قبلی، تسلیم شدن به مرگ بود، ولی شهادت نوعی تسلیم کردن مرگ است.
مرگ اگر مرد است گو نزد من آی
تا در آغوشش بگیرم تنگ تنگ
شهید با آگاهی به صحنه های پیکار علیه ستمگران شتافته و با حضوری آگاهانه در آغوش مرگ رفته است. شهادت آرزوی دیرین مردان خدا بود، و شهادت عزت ابدی است. شهید با نثار قطره های خون پاک خویش، سدها و موانع راه خدا و کمال یابی را از میان راه مردم برمی دارد، بندهای اسارت جامعه را می گسلد، مستضعفان و محرومان را از سیطره ظالمان و زورگویان رهایی می بخشد و راه را برای حاکمیت دین خدا و ارزش های الهی هموار می سازد.
پانوشت ها:
1- نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، نامه 54، ص. 555
2- وسائل الشیعه، جلد 11، ص 6.
3- تفسیر نمونه، ج 3، ص. 170
4- آل عمران، آیه. 169
5- نساء، آیه 47.
6- مستدرک الوسائل، ج 2، ص. 243
7- وسائل الشیعه، ج 11، ص 9.
8- بحار،. 6. 100
9- مستدرک الوسائل، ج 2، ص. 243
01- وسائل الشیعه، ج 11، ص 9.
11- بحار، ج 01، ص 11.
21- توبه، آیه 15-25.
31- صحیفه نور، ج 51، ص. 242